Penulis, yang mengetuai unit ekonomi Pejabat Awam Antarabangsa di Kosovo, adalah pengarang ‘Bangunan Negeri di Kosovo‘
Ketika penyiasat antarabangsa mengumpul bukti kekejaman zaman perang di Ukraine, perbicaraan jenayah perang yang menangani peristiwa suram di bahagian lain Eropah akan dimulakan pada hari Isnin. Bekas presiden Kosovo Hashim Thaçi dan tiga rakan sekutunya semuanya dituduh melakukan jenayah perang dan jenayah terhadap kemanusiaan antara 1998 dan 1999, apabila penduduk Kosovo yang kebanyakannya etnik Albania melawan pemerintah Serbia mereka, akhirnya memperoleh kemerdekaan (di bawah naungan barat) pada 2008.
Masih diragui sama ada orang Kosovar atau Serbia akan melihat perbicaraan itu sebagai melaksanakan keadilan yang adil, apatah lagi menyumbang kepada perdamaian serantau. Oleh itu, prosiding itu mungkin memberi pengajaran untuk percubaan masa depan untuk menangani kes jenayah perang yang timbul daripada pencerobohan Rusia ke atas Ukraine.
Satu masalah berkaitan status luar biasa mahkamah yang membicarakan kes itu. Dikenali sebagai Dewan Pakar Kosovo, ia merupakan sebahagian daripada sistem kehakiman Kosovo, tetapi ia terletak di Belanda. Dalam amalan ia dikendalikan sepenuhnya oleh EU. Pendakwa dan hakimnya, yang dipilih sendiri oleh diplomat EU, tidak mempunyai tempoh perkhidmatan yang selamat, menjadikan mereka terdedah kepada pengaruh politik.
Secara jangkaan, Kosovar melihat KSC sebagai pengenaan EU berat sebelah yang menumpukan kepada pejuang mereka dan bukannya Serbia yang, pada mata Kosovo, melakukan jenayah perang paling banyak. Benar, keputusan mahkamah yang pertama — hukuman berat terhadap tokoh yang lebih rendah daripada Thaçi — hanya mencetuskan bantahan sekejap. Tetapi tribunal antarabangsa atau hibrid yang lebih dipercayai yang mengendalikan jenayah perang di bekas Yugoslavia gagal memenuhi sepenuhnya keinginan penduduk tempatan untuk keadilan, atau menyelesaikan perbezaan yang mendalam di kalangan bekas musuh tentang masa lalu mereka. Di beberapa negeri Balkan, golongan elit dan rakyat sama-sama masih menghormati “wira perang” mereka.
Latar belakang perbicaraan itu terletak pada doktrin campur tangan liberal yang pernah digemari oleh barat. Pada tahun 1999, NATO melancarkan serangan udara terhadap Serbia untuk menghentikan penindasan besar-besaran terhadap Kosovar oleh rejim Slobodan Milošević. Menjelang 2008, kuasa barat membuat kesimpulan bahawa penyelesaian terbaik kepada masalah yang berakar umbi dalam sejarah Balkan awal abad ke-20 adalah dengan akur kepada keinginan Kosovo untuk kemerdekaan.
Tetapi, terima kasih terutamanya kepada pembangkang Rusia dan China, Majlis Keselamatan PBB tidak membenarkan campur tangan Nato mahupun kemerdekaan Kosovo. Sehingga hari ini, lima negara EU dengan minoriti mereka sendiri yang bergolak atau pemisah — Cyprus, Greece, Romania, Slovakia dan Sepanyol — tidak mengiktiraf Kosovo. Begitu juga dengan China, India, Rusia dan berpuluh-puluh negara lain. Itu menghalang negara daripada memperoleh keahlian PBB.
Pihak berkuasa Kosovo tidak mempunyai kawalan ke atas komuniti Serbia di kawasan utara negeri muda itu, di mana ketegangan meningkat. Tekanan EU untuk bertolak ansur telah menghasilkan pelbagai perjanjian yang dilaksanakan secara tampal dan, akhir-akhir ini, pakatan lisan yang mana tafsiran Serbia dan Kosovo serta-merta bercanggah.
Ekonomi Kosovo adalah yang paling lemah di Balkan walaupun aliran besar bantuan asing. Negara ini juga mempunyai penduduk termuda di Eropah, tetapi satu daripada dua belia menganggur. Rasuah dan jenayah terancang kekal menjadi masalah. Untuk semua ini, beberapa tanggungjawab terletak pada Thaçi, yang berkhidmat sebagai perdana menteri, menteri luar dan presiden Kosovo.
Mahkamah yang akan menghakiminya ditubuhkan kerana PBB dan EU – yang melaksanakan keadilan di Kosovo pada 1999-2008 dan 2008-2014, masing-masing – telah mengabaikan jenayah serius. Tetapi pada tahun 2011, laporan Majlis Eropah, yang ditulis oleh senator Switzerland Dick Marty, meringkaskan bukti jenayah perang yang didakwa KLA dan kaedah kekerasan yang mana pemimpinnya telah memperoleh kuasa politik dan ekonomi.
Tunduk kepada tekanan, EU, dengan sokongan AS, menubuhkan KSC. Thaçi dan rakan-rakannya mengekalkan tidak bersalah mereka terhadap tuduhan terhadap mereka.
Peralihan dalam dasar barat — daripada bertolak ansur dengan penyelewengan elit Kosovo kepada meletakkan Thaçi dan yang lain dalam perbicaraan — bercakap tentang ketidakkonsistenan campur tangan EU dan AS di sudut Eropah ini. Barat menukar sempadan Serbia pada 2008, kemudian mengisytiharkan sempadan Kosovo tidak boleh dilanggar. Mereka menyelamatkan Kosovo dari Milošević, kemudian menyaksikan rakan kongsi tempatan mereka yang jinak merompak negeri baharu itu.
Keutamaan sekarang bagi kuasa barat seharusnya menyokong program kerajaan bersih dan pertumbuhan ekonomi inklusif yang dianut oleh reformis yang diundi oleh Kosovar pada 2021. Sebaliknya, barat menyelia perbicaraan yang dijalankan oleh mahkamah yang cacat. Kita mesti berharap bahawa sesiapa yang berhadapan dengan percubaan serupa dan usaha membina institusi di Ukraine akan lebih bersedia.
